Geschiedenis en etymologie van het Kattenbos en het Zegbroek te Ursel

Het Zegbroek is het grootste van drie eeuwenoude meerscomplexen in Ursel, gelegen ten zuiden van de questa Oedelem-Zomergem dichtbij de vallei van de Hoge Kale (huidig kanaal Gent-Brugge). De twee andere zijn de Houtmeers, tussen de Middelweg, de Heirstraat en de Varenstraat, en het Herisbroek, ten zuiden van de Kruisstraat. Het meersgebied Zegbroek wordt ingesloten door de Saluinstraat, de Vrekkemstraat, het Hoeksken en de Varenstraat.
‘Seghbrouc’ is de oudst teruggevonden vermelding en dateert van het begin van de 15e eeuw. In latere teksten wordt hetzelfde gebied ook nog Zebbrouck of Zegghebrouc genoemd. Het woorddeel ‘broek’ komt van het Germaanse ‘brôka’ dat moeras betekent. ‘Zeg’ verwijst naar de grassoort zegge, die ook nu nog vollop in het centrale gedeelte van het broek gedijt. Het Zegbroek is een drassig laagland doorsneden door beken en grachten in een waterziek komgebied. Door vroegere kleinere draineringswerken evolueerde het gebied van moeras naar zompige meersen, die ook als waterbuffer dienden. Vandaar ook de recentere naam ‘Zuidwater’ voor de centrale meersen die een groot deel van het jaar onder water stonden en ook nu nog dikwijls vol water staan. De afwateringsbeek van het westelijk deel van Urseldorp (Kapelstraat) loopt via Heukelgem (vroegere wijk ten noorden van de Saluinstraat) midden door het Zegbroek, dwarst het Hoeksen naar de Driesbeek en stroomt zo verder naar het kanaal.

Het Kattenbos (of Kattenmeers), recent aangekocht door Natuurpunt, is een 4 ha groot waterziek bos langs de Varenstraat in het westelijk deel van het Zegbroek. (Het bos links op de satelietfoto van 2013 hiernaast. Zie ook de ligging van het Kattenbos) ‘Kattebusschelkyn’ is de oudst teruggevonden benaming en dateert van ca 1550. Het woord ‘kat’ in de naam heeft niets met het dier te maken, maar komt zo goed als zeker van een vervorming van een verdwenen woord voor slijk of modder (‘katsch’ heeft in sommige Duitse dialecten nog steeds een gelijkaardige betekenis).